İşçilik Alacağı Davası - Fazla Çalışma Ücreti Alacağı - Birbiri Ile Tutarlı Tanık Anlatımları - Davalı Tarafça Tanık Anlatımlarının Aksine Bir Kayıt Veya Belge Sunulmadığı - Direnme Kararının Yerıne Olduğunun Kabulü Gereği

T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 

Esas No: 2015/22-1469

Karar No: 2015/2852

Karar Tarihi: 09.12.2015

ÖZET: Davacı isçi fazla çalısma ücreti alacagını kanıtlamak bakımından tanık anlatımlarına dayanmıs

olup, dinlenen ve birbiri ile tutarlı tanık anlatımlarına göre, fazla çalısma ücreti alacagı ortaya çıkmıstır.

Mahkemece müzekkere ile istenilmesine ragmen, yargılama sırasında davalı taraf, tanık

anlatımlarının aksini gösteren herhangi bir kayıt ve belge dosyaya sunmamıstır. Öte yandan, fazla

çalısma ücreti alacagı tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri bir konudur. Bu nedenle

hakimin resen delil toplama yetkisinden de söz edilemez. Bu nedenlerle direnme kararının yerine

oldugunun kabulü gerekir.

(4857 S. K. m. 41) (6100 S. K. m. 25, 31, 169, 194, 266, 288) (4721 S. K. m. 6)

Dava: Taraflar arasındaki isçilik alacagı davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Bakırköy 30.

Is (Kapatılan Bakırköy 14. Is) Mahkemesince davanın kısmen kabulüne dair verilen 15.02.2013 gün

ve 2009/836 E., 2013/141 K. sayılı kararın incelenmesi davalılardan T. Temizlik Hizmetleri Sanayi ve

Dıs Ticaret Ltd. Sti. vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 12.07.2013

gün ve 2013/17262 E., 2013/17286 K. sayılı ilamıyla;

(...Davacı Isteminin Özeti:

Davacı, is sözlesmesinin haksız olarak isverence fesih edildigini ileri sürerek, ihbar ve kıdem tazminatı

ile yıllık izin ücreti, fazla çalısma ücreti, hafta tatili ücreti, genel tatil ücreti, asgari geçim indirimi, yol,

yemek ve yakacak parası ve ödenmeyen ücret alacakları istemistir.

Davalılar Cevaplarının Özeti:

Davalılar, davanın reddine karar verilmesi gerektigini savunmuslardır.

Mahkeme Kararının Özeti:

Mahkemece, toplanan deliller ve bilirkisi raporuna dayanılarak, davanın kısmen kabulüne karar

verilmistir.

Temyiz:

Kararı kanuni süresi içinde davalılar temyiz etmistir.

Gerekçe:

1- Davalılardan Belediye vekili kararı temyiz etmis ise de, bilahare temyiz isteminden feragat etmis

olup, dosyada mevcut vekaletnamesinde temyizden feragate yetkisinin bulundugu anlasıldıgından,

davalı belediye vekilinin temyiz isteminin reddine,

2- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandıgı kanuni gerektirici sebeplere göre,

davalılardan T. temizlik Hizmetleri San. ve Dıs Ticaret Ltd. Sti.`nin asagıdaki bendin kapsamı dısındaki

diger temyiz itirazlarının reddine,

3- Davacı isçinin, fazla çalısma yapıp yapmadıgı uyusmazlık konusudur.

Fazla çalısma yaptıgını iddia eden isçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Isçinin imzasını tasıyan bordro

sahteligi ispat edilinceye kadar kesin delil niteligindedir. Bir baska anlatımla bordronun sahteligi ileri

sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalısma alacagının ödendigi varsayılır.

Fazla çalısmanın ispatı konusunda isyeri kayıtları, özellikle isyerine giris çıkısı gösteren belgeler,

isyeri iç yazısmaları, delil niteligindedir. Ancak, fazla çalısmanın bu tür yazılı belgelerle

kanıtlanamaması durumunda tarafların dinletmis oldukları tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir.

Bunun dısında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada gözönüne alınabilir. Isçinin fiilen

yaptıgı isin niteligi ve yogunluguna göre de fazla çalısma olup olmadıgı arastırılmalıdır.

Imzalı ücret bordrolarında fazla çalısma ücreti ödendigi anlasılıyorsa, isçi tarafından gerçekte daha

fazla çalısma yaptıgının ileri sürülmesi mümkün degildir. Ancak, isçinin fazla çalısma alacagının daha

fazla oldugu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla

çalısmanın ispatı her türlü delille söz konusu olabilir. Buna karsın, bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız

olması durumunda dahi, isçinin geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalısmayı

yazılı delille kanıtlaması gerekir. Isçiye bordro imzalatılmadıgı halde, fazla çalısma ücreti

tahakkuklarını da içeren her ay degisik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması

durumunda da ihtirazi kayıt ileri sürülmemis olması, ödenenin üzerinde fazla çalısma yapıldıgının

yazılı delille ispatlanması gerektigi sonucunu dogurmaktadır.

Somut olayda, hükme esas alınan bilirkisi raporunda fazla çalısma konusunda hesap yapılırken

davacı ile birlikte isten çıkarılan ve menfaat birliktelikleri olan tanık anlatımları dikkate alınmıstır.

Mahkemece, fazla çalısma konusunda sadece bu tanıkların anlatımlarına dayanılarak hüküm

kurulması hatalıdır. Oysa çalısmanın geçtigi yer resmi kuruma ait olup alt isverene verilen temizlik isini

alan firmalardaki tüm çalısma süresine ait bordrolar ve eger banka hesabına ücret ödemesi

yapılıyorsa bunlara iliskin ekstreler getirtilmelidir. Ayrıca isyerinde yapılan çalısmalara iliskin görev

tanımları, isyerine giris ve çıkısları gösteren kayıtlar ile puantaj belgeleri dosya arasına alınmalı,

isyerinde kaç personel çalıstıgı, bunların sözü edilen isyerinde haftada kaç gün, kaç saat çalıstıkları,

isçilerin tümü için aynı saatlerde mi yoksa nöbet usulüne göre mi çalısmalar yapıldıgı belirlenip, tüm

deliller birlikte degerlendirilerek, gerekirse isyerinde uzman bilirkisi aracılıgıyla kesif yapılarak, fazla

çalısma alacagının varlıgı saptanmalıdır. Mahkemece, olabildigince yazılı delillere ulasılarak tanık

beyanlarının denetlenmesinden sonra karar

verilmesi gerekirken, yazılı sekilde eksik inceleme ile karar verilmesi hatalı olup bozmayı

gerektirmistir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama

sonunda: mahkemece önceki kararda direnilmistir.

TEMYIZ EDEN : Davalı T. Temizlik ve Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Sti. vekili

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildigi anlasıldıktan ve

dosyadaki kagıtlar okunduktan sonra geregi görüsüldü:

Dava, isçilik alacaklarının tahsili istemine iliskindir.

Davacı vekili, davacının davalı isyerinde aralıksız sekilde temizlik isçisi olarak fiilen çalıstıgını, davalı

Sirketin Istanbul`da çesitli belediyelerin temizlik islerini ihale yoluyla aldıgını, isyeri bünyesinde çalısan

isçileri degisik belediye sınırları içinde temizlik islerinde çalıstırdıgını, 23.10.2009 tarihinde isyeri

bünyesinde çalısan 170 kisiden fazla temizlik isçisinin haksız aynı zamanda usule ve yasaya aykırı

sekilde is sözlesmelerini feshettigini, isçilik alacaklarının ödenmedigini beyanla, kıdem ve ihbar

tazminatı, asıl ücret, fazla çalısma ücreti, bayram tatili ücreti, hafta tatili ücreti, genel tatil ücreti, AGIKDV

iadesi, çocuk, yol, yemek ve yakacak parası ile yıllık ücretli izin alacaklarının tahsilini istemistir.

Davalılardan Belediye vekili, davalı Belediyenin ihale makamı olmasının isveren konumunda olmasını

engelledigini, davacının talepte bulundugu dönem itibari ile sadece davalı belediyenin isinde degil,

baskaca kurumların islerinde de çalıstıgını, bu nedenlerle T. Temizlik ile Belediye arasında asıl

isveren-alt isveren iliskisinin kurulamayacagını, davacının alacak taleplerinin zamanasımına

ugradıgını, belediyenin sözlesme geregi sorumlulugunun bulunmadıgını belirterek, davanın

husumetten ve esastan reddine karar verilmesini savunmustur.

Davalılardan Sirket vekili, davacı ile belirli süreli is sözlesmesi yapıldıgını ve ihale bitim tarihi olan

28.09.2009 tarihinin belirli süreli is sözlesmesinin bitim süresi olarak sözlesmeye yazıldıgını, bu

nedenle yasal bildirim öneli tanınmayacagını ve ihbar tazminatı ödenmeyecegini, davacının vardiya

sistemine tabi olarak çalıstıgını, isyerinde günde 3 vardiya oldugunu, bu nedenle bir isçinin günde 8

saatten fazla çalısma yapmasının mümkün olmadıgını, isçilerin dini bayramlar ve tatillerde çalısmıs

olmaları halinde fazla çalısma ücretlerinin kendilerine ödendigini veya ertesi gün izinli sayıldıklarını,

davacının sirket bünyesinde çalıstıgı süre içindeki yıllık ücretli iznini de kullandıgını, maasların banka

aracılıgıyla ödendigini, talep ettigi AGI gibi alacaklarının ödenmedigi iddiasının gerçek olmadıgını

belirterek, davanın reddine karar verilmesini savunmustur.

Mahkeme, davacının çalısma sekline iliskin tanık beyanları dısında, puantaj kaydı, isyerine giris çıkısı

gösteren belge gibi herhangi bir yazılı delil sunulmadıgı, tanık beyanları degerlendirilmek sureti ile

bilirkisi tarafından yapılan hesaplamaya itibar edildigi gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar

vermis; davalılardan T. Temizlik

Hizmetleri Sanayi ve Dıs Ticaret Ltd. Sti. vekilinin temyizi üzerine karar Özel Dairece, yukarıda

açıklanan nedenlerle bozulmustur.

Mahkeme, önceki gerekçeler genisletilmek suretiyle ilk kararında direnmis; hükmü davalılardan T.

Temizlik Hizmetleri Sanayi ve Dıs Ticaret Ltd. Sti. vekili temyize getirmistir.

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyusmazlık; davacının fazla çalısmalarının tesbiti

açısından, davalı tarafça tutulmus kayıt ve belgelerin mahkemece resen celp edilip edilemeyecegi,

buna baglı olarak da, fazla çalısma ücreti alacagının ispatlanıp ispatlanmadıgı noktalarında

toplanmaktadır.

Uyusmazlıgın çözümü için, hakimin davayı aydınlatma yükümü ile davanın dayanagını olusturan fazla

çalısma iddiasının ispat kosulları üzerinde durulması gerekmektedir.

Bilindigi üzere, ispat yükü kural olarak davacıya düser; yani, davacı davasını dayandırdıgı olguları

ispat etmelidir.

Yine, kural olarak herkes iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür. Kendisine ispat yükü düsen taraf

iddiasını ispat edemezse, kendisine ispat yükü düsmeyen diger tarafın onun iddiasının aksini ispat

etmesine gerek yoktur; o olgu ispat edilmemis sayılır.

Fakat kendisine ispat yükü düsmeyen taraf, ispat yükü kendisinde olan diger tarafın iddiasını ispat

etmesini beklemeden, onun iddiasının aksini ispat için delil gösterebilir. Iste bu delile, karsı (mukabil)

delil denir.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu`nun konuya iliskin ve somutlastırma yükü ve delillerin

gösterilmesi baslıklı 194. maddesi uyarınca:

(1) Taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverisli sekilde somutlastırmalıdırlar.

(2) Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildigini açıkça

belirtmeleri zorunludur.

Hükmün gerekçesine göre: Bu hükümle, somutlastırma yükünün (194/1) delillerle iliskisi ortaya

konulmustur. Dava açılırken ve cevap dilekçesi verilirken taraflar, dayandıkları vakıaların hangi

delillerle ispat edilecegini de belirtmek zorundadırlar.

Ancak iki hali birbirinden ayırt etmek gerekmektedir:

1. a) Kendiliginden arastırma ilkesinin uygulandıgı davalarda; hakim, davanın ispatı için gereken bütün

delillere kendiliginden basvurur; taraflar da durusma bitinceye kadar delil gösterebilirler. Dava ile ilgili

olguların hazırlanmasında, tarafların yanında, hakimin de görevli olmasına, kendiliginden arastırma

ilkesi denir. Bu ilke kamu düzenini ilgilendiren çekismeli davalarda ve çekismesiz yargı islerinde önem

gösterir.

1. b) Taraflarca getirilme (hazırlama) ilkesinin uygulandıgı davalarda, deliller kural olarak

Sinerji Mevzuat ve Içtihat Programı Sayfa 4 / 7

taraflarca gösterilir; hakim, delillere kendiliginden basvuramaz.

Dava malzemesinin taraflarca getirilme ilkesi, dava malzemelerinin mahkemeye kimin tarafından

getirilecegiyle ilgili bir ilkedir. Buna göre, hakim, kendiliginden, taraflarca ileri sürülmemis vakıaları

arastıramaz, hükmüne esas alamaz. Mahkeme, sadece tarafların getirdigi vakıalara göre talep

sonucunu inceleyip karar verir.

Taraflarca getirilme ilkesi Hukuk Muhakemeleri Kanununun 25. maddesinde su sekilde ifade

edilmistir: (1) Kanunda öngörülen istisnalar dısında, hakim, iki taraftan birinin söylemedigi seyi veya

vakıaları kendiliginden dikkate alamaz ve onları hatırlatabilecek davranıslarda dahi bulunamaz.

(2) Kanunda belirtilen durumlar dısında, hakim, kendiliginden delil toplayamaz.

Bu ilkenin bir sonucu olarak mahkeme, sadece taraflarca ileri sürülen vakıaları inceleyebilir.

Buna kural olarak deliller de dahildir (m. 25/2).

Fakat hakim, bilirkisi ve kesif delillerine kendiliginden de basvurabilir (m. 266 ve m. 288). Hakim

isticvaba da kendiliginden karar verebilir (m. 169/1) . Bundan baska hakim, davanın her safhasında,

iki tarafın iddiaları sınırı içinde olmak üzere, tarafları dinleyebilir ve gerekli olan delillerin gösterilmesini

ve verilmesini emredebilir (m. 31) (Kuru Baki, Arslan Ramazan, Yılmaz Ejder, Medeni Usul Hukuku

Ders Kitabı, Ankara 2011, 22. Baskı, s.377, 378).

Belirtilmelidir ki hakim, olayın aydınlatılması için tarafların delil ikamesini isteyebilir, ancak tarafa belli

bir delili hatırlatamaz.

Mahkemenin hüküm vermesi için, kendisine yöneltilen talebin formüle edilmesi ve ileri sürülmesi

tarafların görevi ise de, bunları anlamlandırmak veya gerektiginde açıklattırmak hakimin görevidir.

Ancak bu durum, hakimin tarafların ileri sürmedigi vakıaları ileri sürmelerine imkan vermesi veya

hatırlatması anlamını tasımaz. Burada mevcut olmayanın talep edilmeyenin ortaya çıkartılması degil,

talep edilenin netlestirilmesi, aydınlatılması, belirlenmesi sözkonusudur.

Taraflarca getirilme ilkesi, hakimin soru sorma ve davayı aydınlatma ödevi (m. 31) çerçevesinde

yumusatılmıstır (Pekcanıtez Hakan, Atalay Oguz, Özekes Muhammet, Medeni Usul Hukuku, 2011,

11.Bası, s. 248 vd).

6100 sayılı Kanun`un hakimin davayı aydınlatma görevi baslıklı 31. maddesine göre, hakim,

uyusmazlıgın aydınlatılmasının zorunlu oldugu durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut

çeliskili gördügü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini

isteyebilir.

Hakimin davayı aydınlatma ödevi olarak ifade edilen bu düzenleme ile dogru hüküm

verebilmesi ve maddi gerçegin bulunabilmesi amaçlanmıstır. Düzenlemede her ne kadar açıklama

yaptırabilir denilmisse de, bunun, hakimin davayı aydınlatması için bir ödev oldugunu kabul etmek

gerekir. Çünkü davayı aydınlatma ödevi sayesinde hakim, iddia ve savunmanın dogru ve tam olarak

anlasılmasını saglayacak ve bu sekilde dogru olmayan bir kararın verilmesini önleyecektir

(Pekcanıtez/Atalay/Özekes, age, s. 248 vd).

Görüldügü üzere, hakimin davayı aydınlatma ödevine iliskin 31. maddede, hakimin, uyusmazlıgın

aydınlatılmasının zorunlu kıldıgı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz ya da çeliskili gördügü

konular hakkında taraflara açıklama yaptırabilecegi, soru sorabilecegi, kanıt gösterilmesini

isteyebilecegi belirtilmistir.

Bu asamada, davanın dayanagını olusturan fazla çalısma iddiasının ispat kosulları üzerinde de

durulması gerekmektedir.

Gerek mülga 1475 sayılı Is Kanunu, gerekse halen yürürlükte bulunan 4857 sayılı Is Kanununda fazla

çalısmanın ispatı ile ilgili olarak özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle fazla çalısmanın ispatı,

genel hükümlere tabidir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 6. maddesi uyarınca, kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça,

taraflardan her biri, hakkını dayandırdıgı olguların varlıgını ispatla yükümlüdür.

Dolayısıyla fazla çalısma yaptıgını iddia eden isçi, kural olarak, bu iddiasını ispat etmek zorundadır.

Fiili bir olgu söz konusu oldugundan, kural olarak, isçi, fazla çalısma yaptıgını her türlü delille ispat

edebilir.

Bu kapsamda, is davalarında sıklıkla basvurulan delillerden biri olan tanık beyanı, takdiri bir delildir,

hakimi baglamaz ancak hakim, tanık beyanını serbestçe takdir ederken sadece vicdani kanaati ile

karar veremez. Tanık beyanları yönünde ya da aksine hüküm tesis edilmesi durumunda, tanık

beyanının neden kabul edildigi ya da edilmedigi açıklanmalıdır.

Belirtilmelidir ki, tanık beyanları arasında veya tanık beyanı ile diger deliller arasında çeliski bulundugu

takdirde, sadece tanık sözlerine dayanılarak hüküm tesis edilmesi mümkün degildir.

Somut uyusmazlık incelendiginde, davacı isçi fazla çalısma ücreti alacagını kanıtlamak bakımından

tanık anlatımlarına dayanmıs olup, dinlenen ve birbiri ile tutarlı tanık anlatımlarına göre, fazla çalısma

ücreti alacagı ortaya çıkmıstır. Mahkemece müzekkere ile istenilmesine ragmen, yargılama sırasında

davalı taraf, tanık anlatımlarının aksini gösteren herhangi bir kayıt ve belge dosyaya sunmamıstır. Öte

yandan, fazla çalısma ücreti alacagı tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri bir konudur.

Bu nedenle hakimin resen delil toplama yetkisinden de söz edilemez.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir.

Sonuç: Davalılardan T. Temizlik Hizmetleri Sanayi ve Dıs Ticaret Ltd. Sti. vekilinin temyiz itirazlarının

reddi ile direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, istek halinde alınması

gereken 145,85 TL onama harcının pesin harçtan mahsup edilerek fazla alınan 53,45 TL harcın

temyiz edene iadesine, 09.12.2015 gününde oybirligi ile karar verildi.